Prostori znanja, kreativnosti i vaspitanja – javni prostori u 2025. godini

Nov život stogodišnjih beogradskih građevina

Ovu godinu obeležili su završeci dve velike rekonstrukcije i prenamene značajnih beogradskih građevina – nekadašnje Jadransko-podunavske banke, izgrađene između 1922. i 1924. godine prema projektu nemačkog arhitekte Augusta Rajnfelza, i nekadašnje zgrade železničke ložionice iz 1925-1927, realizovane prema projektu inženjera Nikole Raičkovića.

Rekonstrukcija i prenamena zgrade „Palata nauke”, sprovedena prema projektima Biroa VIA i Studija Šavikin, obuhvatala je restauraciju i konzervaciju centralnih prostora, prvog sprata, ovalne konferencijske sale, trezora sa sefovima, prostorija koje je pre jednog veka izgradila firma „Pancer“ iz Berlina. Palata se nalazi u okviru celine koja uživa status dobra pod prethodnom zaštitom, te je kompletno izvođenje vršeno sa velikom posvećenošću i preciznošću, poštujući konzervatorske uslove Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda. 

Nov koncept enterijera osmišljen je prateći osnovnu geometriju prostora – dominantnu kružnu formu nekadašnje šalter sale, i neposrednog okruženja oivičenog kolonadom masivnih stubova. Uređeni prostori deluju futuristilčki i upućuju na sadržaje „Palate nauke” – budućnost prezentovanu u inovacijama, naučno-istraživačkim temama i izložbenim postavkama. Spoj starog i novog prepoznaje se u prostornoj strukturi, kretanju, dizajnu, kao i u oblikovanju ambijenta, u kom je očuvano i naglašeno njegovo arhitektonsko i kulturno-istorijsko nasleđe.

Otvorena svega par godina nakon gorepomenute Banke, Ložionica je, izuzetno moderna zbog svoje armirano-betonske konstrukcije, služila za smeštaj, popravku i servis parnih lokomotiva. Prenamenom i adaptacijom zgrade u Centar za kreativne industrije i inovacije, zamišljeno je da prostor zadrži slojevitost i da se kroz savremeni izraz reinterpretira i osveži industrijsko nasleđe objekta. Projekat arhitekture potpisuje studio AKVS architecture, a projekat enterijera, koji je podrazumevao kreiranje fleksibilnog okruženja, potpisuju arhitekte iz Studija Inka.

Kroz materijale, nameštaj, rasvetu i kontinuitet boja povezane su različite ambijentalne celine; konstrukcija je vidljiva, a materijali – beton, čelik i staklo – postali su poveznica između starog i novog sloja arhitekture. Tri osnovne boje, uz odgovarajuće komplementarne, korišćene su tako da naglase način podele osnove po zonama – plava za višenamensku dvoranu, žuta za otvoren glavni hol, izložbeni prostor i prostore za rad, i crvena za konferencijsku salu. Ovaj projekat dobar je pokazatelj kako industrijsko nasleđe može biti veliki resurs za novo stvaralaštvo.

Savremeni ambijenti vaspitno-obrazovnih ustanova

Od vrtićkih soba, preko školskih klupa, do studentskih čitaonica, izdvajamo tri projekta koja pomeraju granice u arhitekturi i dizajnu enterijera javnih ustanova vaspitno-obrazovne namene, locirana u Kragujevcu, Sjenici i Nišu.

Nova zgrada vrtića „Leptirić“ u Kragujevcu, projektovana u Studiju ARIS, realizovana je na površini koja je prethodno pripadala JKP „Zelenilo“, pa je već postojalo adekvatno prirodno okruženje koje je trebalo sačuvati. Prilikom projektovanja i izgradnje se vodilo računa da se u potpunosti očuva bogati fond drveća – stabla kedrova, ginko bilobe, hrastova i drugih vrsta, koja su poslužila i kao glavni motiv prilikom oblikovanja arhitekture i enterijera. Zatečena kaldrma je upotrebljena za popločanje oko vrtića, a izgrađen je i mali staklenik veličine oko 16 m2, kao podsetnik na stare staklenike koji su nekada bili na lokaciji, namenjen različitim dečjim aktivnostima u prirodi.

Projekat za kompleks OŠ „Svetozar Marković” u Sjenici nastao je u arhitektonskom birou SADA, a sastoji se od tri objekta – škole, fiskulturne sale i bazena, uz koje su izgrađeni i sportski tereni za košarku i odbojku, te tribine i igralište za najmlađe. Lokacija škole je u sklopu gradskog jezgra, u zoni starog parka, a u blizini stare škole i gimnazije. Kompleks se nadovezuje na postojeću borovu šumu u parku, koja postaje važan motiv u arhitektonskom oblikovanju. Motiv šume predstavlja mir, suprotstavljen dinamičnim saobraćajnicama koje okružuju lokaciju – kao ledeni breg, kompleks postaje barijera između dve suprotnosti. Prateći granice parcele, zgrade su postavljene tako da formiraju unutrašnje dvorište, dečju oazu, izolovanu od spoljašnjih uticaja.

Projekat uređenja biblioteke i čitaonice Medicinskog fakulteta u Nišu osmislili su arhitekte iz biroa Linija Projekt, a podrazumevao je kreiranje funkcionalnog, modernog i podsticajnog ambijenta za učenje, istraživanje i naučni rad studenata, profesora i istraživača. Glavni zadatak bio je da se na predviđenoj površini odvoji i optimalno iskoristi prostor za smeštanje knjiga, naučnih časopisa i drugih materijala koji će biti lako dostupni korisnicima. S druge strane, trebalo je obezbediti ergonomski prilagođen i prijatan ambijent za individualni ili grupni rad. Prostor je definisan tako da podržava i podstiče savremene edukativne metode, obezbeđuje mirnu atmosferu za fokusirani rad, uz mogućnost korišćenja digitalnih resursa. 

Serijal članaka o projektima koji su obeležili 2025. godinu na platformi SuperProstor obuhvata preglede najboljih realizacija u domenu jednoporodičnih kuća i vikendica, stambenih zgrada, poslovnih prostora, enterijera stanova, kao i inspirativnih enterijera komercijalnih, uslužnih, ugostiteljskih i prostora kreativnosti i edukacije.